آموزش عملی محاسبه سود و زیان معاوضه دارایی ها + مثال
سلام کاربر عزیز، باتوجه به این که یکی از راه های افزایش سود آوری و تولید معاوضه دارایی های قدیمی با داراییهای جدید یا خرید یک دارایی جدید و فروش دارایی قدیمی می باشد امروز تصمیم گرفتیم معاوضه دارایی های ثابت مشهود را همراه با مثال برای شما مطرح کنیم. شناسایی سود و زیان معاوضه دارایی های غیرپولی بستگی به این دارد که آیا معاوضه محتوای تجاری دارد یا خیر. اگر معاوضه دارای محتوای تجاری باشد سود و زیان معاوضه بلافاصله شناسایی می شود. اگر معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد دارایی تحصیل شده به مبلغ دفتری دارایی واگذار شده ثبت میشود و هیچ سود یا زیانی شناسایی نمی‌شود.
اگر شرکتها داراییهای مشابه مانند دو کامیون را با هم معاوضه کنند، در این حالت نحوه برخورد حسابداری چگونه است؟ حتی در معاوضه داراییهای مشابه نیز ممکن است تغییری در وضعیت اقتصادی شرکت ایجاد گردد. برای مثال فرض کنید عمر مفید کامیون تحصیل شده به میزان قابل توجهی طولانی تر از عمر مفید کامیون واگذار شده باشد. این موضوع ممکن است به میزان قابل ملاحظه ای تفاوت در مبلغ، زمان بندی و ریسک جریانهای نقدی آینده برای دوکامیون مورد معاوضه را در پی داشته باشد. بنابراین معامله فوق دارای محتوای تجاری است و شرکت باید از ارزش منصفانه به عنوان مبنای اندازه گیری دارایی تحصیل شده در معاوضه استفاده کند.
فهرست مطالب
۱ معاوضه دارايیهای ثابت مشهود (داراییهای غیرپولی)
۲.۲ مثال معاوضه دارای محتوای تجاری در حالت زیان
۲.۴ مثال معاوضه داراییهای ثابت مشهود (داراییهای غیرپولی)
۲.۵ بابت ثبت معاوضه زمين و تجهيزات
معاوضه دارايیهای ثابت مشهود (داراییهای غیرپولی)
نخستين مطلبی که بايد در معاوضه دارايیهای ثابت مشهود مورد توجه قرار گيرد آن است که موضوعات حسابداری مطرح در رابطه با معاوضه تنها به معاوضه دارايیهای ثابت مشهود غير پولی باز میگردد. منظور از دارايیهای غير پولی، دارايیهايی است که بازيافت آنها بر اساس مبالغ قراردادی و ثابت قابل تعيين نيست وبنابراين، باگذشت زمان و تغييردر سطح قيمت ها، ارزش اين گونه دارايیها تغيير می کند؛ نمونه هايی از دارايی های ثابت مشهو دغير پولی عبارتند از: زمين، ساختمان و تأسيسات، تجهيزات و ماشين آلات، وسائط نقليه و اثاثيه.
از آنجا که بازيافت دارايیهای غير پولی، با دشواری و عدم اطمينان همراه است. ثابت و قابل تعيين نيست، حال آنکه دارايیهای پولی ارزش قراردادی مشخصی دارند. بنابراين، در معاوضه دو دارايی پولی با يکديگر يا معاوضه يک دارايی غير پولی با يک دارايی پولی، پيچيدگی و ابهام چندانی وجود ندارد، زيرا ارزش منصفانه دارايی تحصيل شده و دارايی واگذار شده به راحتی قابل تعيين است و سود (زيان) معاوضه به سهولت محاسبه شده و در دفاتر ثبت میشود. از مبحث بالا يک نکته ديگر مشخص می شود؛ به اين ترتيب که در زمان معاوضه دو دارايی، دارايی تحصيل شده بايد به ارزش منصفانه در دفاتر ثبت شود. براساس استاندارد حسابداری شماره ۱۱ معاوضه دارايیهای ثابت مشهود بر مبنای ارزش منصفانه دارايی واگذار شده يا ارزش منصفانه دارايی تحصيل شده، هر کدام با وضوح بيشتری قابل تعيين است، به حساب منظور میشود. استفاده از ارزش منصفانه در حسابداری معاوضه دارايی ها به اين معنا است که شرکتهای معاوضه کننده بايد سوديازيان ناشی ازمعاوضه رادر دفاتر خود شناسايی کنند. سوديازيان معاوضه ازتفاوت بين ارزش منصفانه دارايی واگذار شده با ارزش دفتری (بهای تمام شده به کسر استهلاک انباشته) همان دارايی تعيين میشود. به اين ترتيب يکی از سه حالت زير رخ خواهدداد.
شناسايی سود معاوضه دارايی→ ارزش دفتری دارايی واگذارشده < ارزش منصفانه دارايی واگذارشده
شناسايی زيان معاوضه دارايی → ارزش دفتری دارايی واگذارشده >ارزش منصفانه دارايی واگذار شده
عدم وجودسود(زيان) معاوضه دارايی→ ارزش دفتری دارايی واگذارشده = ارزش منصفانه دارايی واگذارشده
بنابراين، شرط لازم برای شناسايی سود يا زيان معاوضه، وجود تفاوت در ارزش منصفانه و ارزش دفتری دارايی واگذار شده است و ارزش منصفانه دارايی تحصيل شده نشان دهنده سود يازيان معاوضه نيست
مفهوم محتوای تجاری
در اغلب موارد، معاوضه دو دارايی غير مشابه به معنی وجود تفاوت در وضعيت دارايی تحصيل شده با دارايی واگذار شده است. بنابراين معاوضه دارايی دارای محتوای تجاری است. چنانچه معامله دارای محتوای تجاری باشد، مبنای اندازه گیری دارایی تحصیل شده در معاوضه داراییهای غیر پولی ارزش منصفانه است. یک معاوضه در صورت تحقق شرایط زیر محتوای تجاری دارد:
الف) وضعیت (ریسک، زمان بندی و مبلغ) جریانهای نقدی آتی دارایی تحصیل شده با وضعیت جریانهای نقدی آتی دارایی واگذار شده متفاوت باشد، یا
ب) ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد تجاری که تحت تاثیر معاوضه است در نتیجه این معاوضه تغییر کند و
ج) تفاوتی که در بند الف و ب گفته شد نسیت به ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده با اهمیت باشد.
برای مثال فرض کنید شرکت کاج در یک معامله تعدادی از تجهیزات تولیدی خود را یا یک قطعه زمین شرکت تندباد معاوضه می‌کند. براساس پیش بینی مدیریت، زمان بندی، مبلغ و ریسک جریانهای نقدی ناشی از زمین به احتمال زیاد به میزان قابل توجهی متفاوت از جریانهای نقدی ناشی از تجهیزات خواهد بود. در نتیجه هر دو شرکت در وضعیتهای اقتصادی متفاوتی قراردارند. بنابراین این معامله دارای محتوای تجاری است و شرکتها سود و زیان معاوضه را شناسایی می‌کنند. در واقع اگر معاوضه دارای محتوای تجاری باشد سود یا زیان بلافاصله شناسایی میشود.
معاوضه با فرض زیان
اگر معاوضه دارای محتوای تجاری باشد و شرکت در نتیجه معاوضه دارایی ثابت مشهود متحمل زیان شود بلافاصله باید آن را شناسایی کند زیرا داراییها نباید به مبلغی بیش از معادل قیمت نقد آنها ارزیابی شوند. اگر زیان به موقع شناسایی نشود باعث میشود داراییها بیش از واقع ارزیابی شوند.
مثال معاوضه دارای محتوای تجاری در حالت زیان
فرض کنید شرکت آپادانا ماشین آلات قدیمی خود را با ماشین آلات جدید شرکت نهال معاوضه می‌کند. بهای تمام شده ماشین قدیمی مبلغ ۱،۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال، استهلاک انباشته ۴۰۰،۰۰۰،۰۰۰ريال وارزش منصفانه ۶۰۰،۰۰۰،۰۰۰ريال است. قیمت صورتحساب برای ماشین جدید ۱،۶۰۰،۰۰۰،۰۰۰ريال و مبلغ مورد توافق برای ماشین آلات قدیمی ۹۰۰،۰۰۰،۰۰۰ريال است. میخواهیم ثبت حسابداری در شرکت آپادانا و سود و زیان معاوضه را بدانیم.
دفاتر شرکت آپادانا
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| ماشین آلات جدید | ۱،۳۰۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| استهلاک انباشته ماشین آلات | ۴۰۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| زیان معاوضه | ۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| ماشین آلات | ۱،۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| موجودی نقد | ۷۰۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| بابت معاوضه ماشین آلات و پرداخت وجه نقد |
ارزش دفتری ماشین قدیم – ارزش منصفانه ماشین قدیم=زیان معاوضه
ریال ۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰-=۶۰۰،۰۰۰،۰۰۰-۸۰۰،۰۰۰،۰۰۰
معاوضه با فرض سود
در حالتی که معاوضه داراییهای ثابت مشهود محتوای تجاری دارد و سود تحقق می یابد بهای تمام شده دارایی تحصیل شده در معاوضه به ارزش منصفانه دارایی واگذار شده ثبت و سود بلافاصله شناسایی میشود. شرکت برای ثبت بهای تمام شده دارایی تحصیل شده تنها در صورتی از ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده استفاده می‌کند که واضح تر و معتبرتر از ارزش منصفانه دارایی واگذار شده باشد.
مثال معاوضه داراییهای ثابت مشهود (داراییهای غیرپولی)
شرکت جهان پرداز و شرکت صبا الکترونیک قصد دارند زمين و تجهيزاتی را با مشخصات زير با يکديگر معاوضه کنند. فرض میکنیم معاوضه محتوای تجاری دارد.
دفاتر شرکت جهان پرداز
برای شرکت جهان پرداز ارزش دفتری زمين واگذار شده ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال و ارزش منصفانه آن ۲۸،۵۰۰،۰۰۰ ريال است از آنجا که «ارزش دفتری دارايی < ارزش منصفانه دارايی واگذار شده»، و مبلغ ۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال بطور نقد دریافت کرده است. تجهيزات تحصيل شده نيز در دفاتر به ارزش منصفانه دارايی واگذار شده، پس از تعديل (کسر) بابت سرک نقدی دريافت شده، ثبت خواهد شد. به اين ترتيب، ارزش تجهيزات دردفاتر شرکت جهان پرداز به مبلغ ۲۶،۵۰۰،۰۰۰ ريال ثبت خواهد شد.
سرک نقدی دریافت شده-ارزش منصفانه دارایی قدیم=ارزش منصفانه دارایی جدید
ارزش دفتری دارایی قدیم – ارزش منصفانه دارایی قدیم=سود و زیان ناشی از معاوضه
سرک نقدی دريافت شده – ارزش منصفانه زمين = بهای تمام شده تجهيزات تحصيل شده
۲۶،۵۰۰،۰۰۰ ریال=۲،۰۰۰،۰۰۰-۲۸،۵۰۰،۰۰۰
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| تجهيزات | ۲۶،۵۰۰،۰۰۰ | |
| وجوه نقد | ۲،۰۰۰،۰۰۰ | |
| زمین | ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ | |
| سود معاوضه زمين و تجهيزات | ۱۸،۵۰۰،۰۰۰ | |
| بابت ثبت معاوضه زمين و تجهيزات |
سود معاوضه برابر با تفاوت ارزش منصفانه دارایی قبلی و مبلغ دفتری آنهاست.
دفاتر شرکت صبا الکترونیک
برای شرکت صبا الکترونیک ارزش منصفانه تجهيزات ۲۲،۰۰۰،۰۰۰ ريال است. و بهای تمام شده و استهلاک انباشته به ترتیب مبلغ ۳۳،۰۰۰،۰۰۰ و ۵،۰۰۰،۰۰۰ ریال می باشد و مبلغ ۳،۰۰۰،۰۰۰ ریال پرداخت کرده است سود و یا زیان حاصل از معاوضه را تعیین نمایید.
سرک نقدی پرداخت شده+ارزش منصفانه دارایی قدیم=ارزش منصفانه دارایی جدید
(سرک نقدی پرداخت شده + ارزش منصفانه تجهيزات) =بهای تمام شده زمين تحصيل شده (صبا الکترونیک )
۲۵،۰۰۰،۰۰۰=۲۲،۰۰۰،۰۰۰+۳،۰۰۰،۰۰۰
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| زمین | ۲۵،۰۰۰،۰۰۰ | |
| استهلاک انباشته | ۵،۰۰۰،۰۰۰ | |
| زيان معاوضه تجهيزات با زمین | ۶،۰۰۰،۰۰۰ | |
| تجهیزات | ۳۳،۰۰۰،۰۰۰ | |
| وجه نقد | ۳،۰۰۰،۰۰۰ | |
| بابت ثبت معاوضه زمين و تجهيزات |
بابت ثبت معاوضه زمين و تجهيزات
شناسايی سود يا زيان در دفاتر يکی از طرفين معاوضه مستقل از شناسايی سود يازيان دردفاتر طرف ديگر معاوضه است. در حالی که شرکت (جهان پرداز) ۱۸،۵۰۰،۰۰۰ ریال ريال سود حاصل از معاوضه شناسايی کرده است شرکت (صبا الکترونیک) ۶،۰۰۰،۰۰۰ ريال زيان شناسايی کرده است. درمعاوضه دارايیها ممکن است هردو طرف سوديازيان شناسايی کنند ويا ساير حالتهای ممکن ديگر مانند شناسايی سود يا زيان توسط يکی از طرفين و عدم شناسايی سود يا زيان توسط طرف ديگر روی دهد. از آنجا که مبنای شناسايی سود يا زيان معاوضه تفاوت ارزش منصفانه دارايی واگذار شده با ارزش دفتری همان دارايی (دارايی واگذار شده) است، شناسايی ياعدم شناسايی سود يا زيان توسط يکی از طرفين معاوضه به شناسايی يا عدم شناسايی سود يا زيان معاوضه توسط طرف ديگر معاوضه ارتباطی ندارد.
معاوضه محتوای تجاری ندارد
زمانی که معاوضه فاقد محتوای تجاری است، سود معاوضه صرف کاهش بهای تمام شده دارایی جدید میشود و طی دوره‌های استفاده از دارایی از طریق کاهش هزینه استهلاک (درصورت وجود) و باقیمانده آن در زمان واگذاری دارایی شناسایی میشود.
وجه نقد پرداخت شده + ارزش دفتری دارایی قدیم=بهای دارایی جدید
وجه نقد دریافت شده – ارزش دفتری دارایی قدیم=بهای دارایی جدید
معاوضه دارایی نامشهود
دارایی از ارکان اصلی معادله حسابداری است. معادله ای که در آن با ترکیب بدهی ها و حقوق صاحبان سهام برابری و نابرابری حسابها مشخص می شود. در روند اجرای کار حسابداری ممکن است مدیریت تصمیم به تغییر، خرید یا معاوضه دارایی های خود داشته باشد. این مورد هم مانند هر عمل دیگری نیاز به اجرای اصول و استاندارد های حسابداری دارد. دارایی ها با توجه به ماهیت خود امکان معاوضه با شرایط خاص خود را دارد.
دارایی نامشهود طبق تعریفی که دارند به آن دسته از دارایی هایی اطلاق می شوند که شاید قابل رویت نیستند اما به دلیل ارزش بالایی که برای مجموعه به همراه دارد باید در ترازنامه ارزش گذاری و ثبت شود. این دارایی ها هم همانند دیگر دارایی ها امکان هرگونه تغییر را دارد. مثال زیر برای شما مطرح می شود تا شما بتوانید مطلب معاوضه داراییهای مشابه را به راحتی درک کنید.
شرکتی دارای یک نرم افزار اطلاعاتی می باشد و به دلایل کاری و تصمیمات مدیریتی لازم است تا نرم افزار خود را با نرم افزاری دیگر تعویض نماید. بابت این معاوضه اطلاعات زیر در دست قرار دارد:
بهای تمام شده نرم افزار قدیم ۵۰میلیون با استهلاک انباشته ۵میلیون و ارزش متعارف ۵۲میلیون که با نرم افزار جدیدی به بهای تمام شده ۵۸میلیون و استهلاک انباشته ۶میلیون و ارزش منصفانه ۵۱میلیون .
از بابت این نرم افزار شرکت ۱میلیون نیز اضافه پرداخت کرده است چرا که نرم افزار به ارزش حال حاضر باید ثبت گردد.
