دوستان و همراهان عزیز سلام. امروز قصد داریم در مورد یکی از مسائل بسیار مهم در حوزه حسابداری باهاتون صحبت کنیم. همون‌طور که می‌دونید جمع‌آوری، ثبت و تهیه گزارش‌های مالی تابع عوامل زیادی است؛ مهم‌ترین این عوامل که پایه‌های اصلی و زیرساخت حسابداری را تعیین می‌کند، بر مبنای فرضیه‌های ثابتی شکل گرفته است؛ که مفروضات حسابداری نامیده می‌شوند. اما مفروضات به تنهایی برای اجرای قوانین کافی نیستند. چهارچوب و دستورالعمل‌هایی که مفروضات و قوانین حسابداری بر اساس آن اجرایی می‌شود، اصول حسابداری نامیده می‌شود. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت: اصول و مفروضات حسابداری مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها است؛ که همه‌ی حسابدارها آن را مبنای اجرای کار و انجام تکالیف خود قرار می‌دهند. اما اصول و مفروضات حسابداری چهارچوب کلی گزارشگری مالی را تنها به صورت نظری مطرح می‌کنند؛ برای اینکه این کلیات کاربردی و قابل اجرا باشند، به اصول عملی‌تری نیاز است؛ این اصول، میثاق‌های حسابداری یا اصول محدود کننده نامیده می‌شوند. در این مقاله اصول و مفروضات حسابداری و همچنین میثاق های حسابداری را متناسب با استانداردهای اقتصادی و حقوقی ایران برای شما عنوان می‌کنیم.
نکته: مقاله ما یکم طولانی هست. اما به جرات می‌تونیم بگیم کامل‌ترین مقاله در این زمینه هست؛ که تمامی نکات و ریزه‌کاری‌های کاربردی داخلش آورده شده. این مقاله رو از دست ندین.
فهرست مطالب
۱ چرا اصول و مفروضات و میثاق های حسابداری مهم هستند؟
۱.۱ اصول و مفروضات حسابداری در پذیرش شغلی
۱.۲ اصول و مفروضات حسابداری در موفقیت شغلی
۱.۳ اهمیت میثاق های حسابداری در موفقیت شغلی
۲.۲.۱ فرض تداوم فعالیت چگونه در کارکرد مجموعه آشکار می‌شود؟
۲.۳.۱ مزایای استفاده از فرض دوره مالی
۳ آشنایی با اصول حسابداری + مفهوم هزینه
۳.۱.۱ شرایط قابل توجه برای اصل افشا
۳.۲.۱ شیوه محاسبه بهای تمام شده دارایی‌ها
۳.۲.۲ دلایل استفاده از روش بهای تمام شده تاریخی
۳.۲.۳ نکات قابل توجه در استفاده از بهای تمام شده تاریخی
۳.۴.۱ روش‌های استاندارد شناسایی و ثبت درآمد
۳.۵.۱ روش‌های شناسایی و ثبت هزینه
۴ آشنایی با میثاق های حسابداری
چرا اصول و مفروضات و میثاق های حسابداری مهم هستند؟
یکی از موارد مهمی که اکثر حسابداران نوپا به راحتی از کنار آن عبور می‌کنند و گمان می‌کنند که ارزش چندانی برای یادگیری ندارد، اصول و مفروضات حسابداری است. شاید اهمیت این مفاهیم به علت تکرار زیاد و همیشگی، کمی رنگ باخته باشد؛ اما دانستن آنها برای حسابداران، مانند تسلط بر قوانین راهنمایی و رانندگی برای رانندگان لازم و ضروری است.
اصول و مفروضات حسابداری در پذیرش شغلی
بد نیست بدانید در ۹۰ درصد مصاحبه‌های شغلی، یکی از سوالات مهم و کاربردی مدیران از متقاضی شغل حسابداری این است: چند مورد از اصول یا مفروضات حسابداری را نام ببرید؛ یا سوال‌هایی مطرح می‌کنند که تسلط شما را در این حوزه بسنجند.
اصول و مفروضات حسابداری در موفقیت شغلی
اصول و مفروضات حسابداری در گزارشگری مالی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به عبارت دیگر، این اصول و فرضیات زبان مشترک حسابداران برای ارائه گزارش‌های مالی است. از این رو اطلاع از آنها یکی از اولین وظایف هر حسابدار است. توصیه‌ی ما به شما دوست عزیزی که تازه فارغ التحصیل شده‌اید و به دنبال کار می‌گردید این است: حتما قبل از مصاحبه اصول و مفروضات حسابداری را مطالعه کنید؛ همچنین پس از استخدام سعی کنید آنها را جزء به جزء در امور خود به کار ببندید. برای آشنایی با مفاهیم اساسی حسابداری برای استفاده مناسب از فرصت‌های شغلی با ما همراه باشید.
اهمیت میثاق های حسابداری در موفقیت شغلی
میثاق های حسابداری مانند چراغ راهنمایی، چگونگی مسیر حرکت حسابدار را مشخص می‌کند؛ چراغ قرمزها و مناطق پرخطر را نمایش می‌دهد؛ حرکت محتاطانه را در مناطق زرد گوشزد می‌کند؛ و به شما برای حرکت مطمئن در مناطق سبز رنگ کمک می‌کند.
آشنایی با مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری چگونگی ثبت اسناد و تنظیم صورت‌های مالی در هر مجموعه را تعیین می‌کنند. این مفروضات عبارتند از
۱- فرض تفکیک شخصیت
۲- فرض تداوم فعالیت
۳- فرض دوره مالی
۴- فرض واحد اندازه‌گیری
۵- فرض تعهدی
فرض تفکیک شخصیت
هر مجموعه اقتصادی به عنوان یک شخصیت حقوقی مجزا از مالکان آن و یا مجموعه‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود. به این ترتیب دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمدها و تعهدات هر مجموعه، تنها متعلق به خود مجموعه بوده؛ مالکان آن، تعهدی در قبال آنها ندارند.
نکته: با وجود فرض تفکیک شخصیت، در شرکت‌های تضامنی و موسسات انفرادی، مالکان در قبال بدهکاری‌های مجموعه تعهدات قانونی دارند.
فرض تداوم فعالیت
بر اساس تعریف کمیته استانداردهای حسابداری مالی، هر مجموعه تجاری
- برای مدت طولانی (جهت انجام قراردادها و تعهدات خود) به فعالیت ادامه می‌دهد
- فعالیت‌های آن قابل پیش‌بینی است
- تمایل یا ضرورتی به انحلال یا کاهش کارکرد آن وجود ندارد
فرض تداوم فعالیت چگونه در کارکرد مجموعه آشکار می‌شود؟
- تفکیک دارایی‌ها به دوره مالی کوتاه مدت (جاری) و بلند مدت
- ثبت دارایی‌ها به بهای تمام شده نه ارزش جاری آنها
فرض دوره مالی
عمر هر واحد اقتصادی به دوره‌های زمانی مساوی: سه ماهه، شش ماهه و یا یک ساله تقسیم می‌شود. این دوره‌های زمانی دوره مالی یا دوره حسابداری نامیده می‌شوند. دوره‌های مالی یک ساله را سال مالی می‌نامند.
مزایای استفاده از فرض دوره مالی
- اطلاع اشخاص ذی‌نفع (نظیر صاحبان سرمایه، بستانکاران و اعتباردهندگان) از نتیجه کارکرد و کارایی واحد تجاری
- تسویه حساب با بستانکاران
- ارائه گزارش‌های مالی در انتهای هر دوره و مجزا از سایر دوره‌ها
- مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی با دوره‌های مالی قبل
فرض واحد اندازه‌گیری
حسابداری تنها به جنبه مالی هر مبادله رسیدگی می‌پردازد؛ از این‌رو تنها رویدادهایی در دفاتر و حساب‌ها ثبت می‌شوند، که از بعد مالی قابل توجه هستند. اما برای سنجش مبادلات مالی، یک واحد اندازه‌گیری نیاز است. اندازه‌گیری بخش مالی مبادلات با استفاده از “پول” انجام می‌شود.
مزایای استفاده از پول
- مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی واحد تجاری با سایر مجموعه‌ها
- ارائه یک واحد شناخته شده برای ثبت و نمایش گزارش‌ها
معایب استفاده از پول
- در نظر نگرفتن جنبه‌های غیرپولی در نتایج کار مجموعه. نظیر منابع انسانی و وضعیت بازار
- تغییرات ارزش پول طی زمان
فرض تعهدی
مهم‌ترین فرض حسابداری، فرض تعهد است. بر اساس این فرض درآمدها در تاریخ تحقیق و هزینه‌ها در تاریخ تحمیل، شناسایی و ثبت می‌شوند؛ به عبارت دیگر، زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد، در شناسایی و ثبت درآمد و هزینه‌ها تاثیری ندارد.
آشنایی با اصول حسابداری + مفهوم هزینه
اصول حسابداری در قالب ۴ اصل زیر به علاوه مفهوم هزینه اجرایی می‌شوند.
۱- اصل افشای کامل
۲- اصل بهای تمام شده تاریخی
۳- اصل تطابق درآمد با هزینه
۴- اصل تحقق درآمد
اصل افشای کامل
به جرات می‌توان گفت اصل افشا، مهم‌ترین اصل در حسابداری است؛ زیرا اطلاعات کامل و صادقانه می‌تواند به مدیران هر کسب و کار در اتخاذ تصمیم‌های درست کمک کند؛ همچنین با ارائه اسناد و صورت‌های مالی شفاف و دقیق به سازمان امور مالیاتی، می‌توان از مزایای مقرر در قوانین این سازمان استفاده نمود.
بر اساس این اصل تمامی وقایع و رویدادهای مالی مهم و تاثیرگذار در هر کسب و کار باید به طور کامل و مناسب در
- صورت‌های مالی و یا
- یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی
برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه آشکار یا به عبارت دیگر افشا شوند.
شرایط قابل توجه برای اصل افشا
هر واحد تجاری باید نسبت به افشای اطلاعات با شرایط زیر اقدام نمایند
- اطلاعاتی که مرتبط با فعالیت‌ها و درآمد و هزینه‌های کسب و کار باشد.
- اطلاعاتی که تهیه و افشای آنها هزینه زیادی برای واحد تجاری در بر نداشته باشد.
اصل بهای تمام شده
بر اساس اصل بهای تمام شده‌ی تاریخی کلیه مبادلات حسابداری باید در تاریخ وقوع با بهای تمام شده در دفاتر و حساب‌ها ثبت شوند.
شیوه محاسبه بهای تمام شده دارایی‌ها
- بهای تمام شده دارایی‌هایی که با پرداخت وجه نقد در اختیار مجموعه قرار می‌گیرند: برابر با ارزش نقدی آن دارایی در تاریخ تحصیل
- بهای تمام شده دارایی‌هایی که بدون پرداخت وجه نقد در اختیار واحد تجاری قرار می‌گیرد: برابر با ارزش متعارف آن در بازار در تاریخ تحصیل و انتقال مالکیت
نکته: مبالغ اضافه پرداخت برای خرید اقساطی جزء بهای تمام شده در نظر گرفته نمی‌شود.
دلایل استفاده از روش بهای تمام شده تاریخی
- بهای دارایی برابر با ارزش متعارف آن در تاریخ تحصیل است.
- بهای دارایی واقعی، قابل اندازه‌گیری و قابل اعتماد است.
- بهای دارایی قابل رسیدگی و ردیابی است.
نکات قابل توجه در استفاده از بهای تمام شده تاریخی
- ارزش دارایی‌ها به نرخ روز در نظر گرفته نمی‌شود. همان‌گونه که می‌دانید، ارزش هر دارایی در طول زمان تغییر می‌کند. در روش بهای تاریخی این تغییرات در نظر گرفته نمی‌شود.
- تغییرات ارزش پول در طول زمان در سنجش دارایی‌ها اعمال نمی‌شود.
اصل تطابق درآمد با هزینه
هزینه‌هایی که برای کسب درآمد در یک دوره مالی انجام می‌شود، در حساب همان دوره مالی وارد می‌شود. بر این اساس
هزینه‌های کسب درآمد آن دوره مالی – درآمدهای تحصیل شده آن دوره مالی = سود هر دوره مالی
نکته: هرگاه هزینه‌ای دارای منافعی در آینده باشد، در حقیقت نوعی سرمایه‌گذاری برای کسب و کار محسوب می‌شود؛ در نتیجه به عنوان دارایی در حساب‌ها و صورت‌های مالی شناسایی می‌شود.
اصل تحقق درآمد
اصل تحقق درآمد زمان درست شناسایی و ثبت درآمد واحد اقتصادی را در حساب‌ها و صورت‌های مالی مشخص می‌کند. درآمد زمانی شناسایی و ثبت می‌شود که هر دو شرط زیر برقرار باشد
- مبادله یا داد و ستدی انجام شده باشد.
- فرآیند کسب درآمد کامل شده باشد.
تکمیل فرآیند کسب درآمد گاهی بسیار پیچیده و زمان‌بر می‌شود؛ اما هرگاه مراحل زیر محقق شود، درآمد قابل شناسایی خواهد بود
- انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار صورت گرفته باشد.
- وجه نقد دریافت شده باشد؛ یا دریافت آن در آینده به کمک اسناد معتبر تضمین شده باشد.
روش‌های استاندارد شناسایی و ثبت درآمد
- فروش مستقیم
مهم‌ترین روش شناسایی درآمد، فروش مستقیم کالا یا خدمات است. به عبارت دیگر، درآمد ناشی از فروش کالا یا تکمیل خدمت باید در تاریخ فروش ثبت شود.
- تقسیط
درآمد ناشی از فروش کالا یا تکمیل خدمت به صورت اقساط پرداخت می‌شود. در این روش درآمد در ابتدا شناسایی می‌شود؛ اما ثبت آن هم‌زمان با وصول هر قسط انجام می‌شود.
- پایان کار
درآمد ناشی از خدماتی که انجام آن مدت طولانی زمان می‌برد؛ این درآمد پس از پایان کار شناسایی و ثبت می‌شود.
- درصد پیشرفت کار
درآمد ناشی از درصد پیشرفت خدمات طی دوره مالی؛ این درآمد متناسب با میزان خدمات انجام شده در انتهای دوره مالی شناسایی و ثبت می‌شود.
هزینه
هرگاه واحد تجاری به هر نحو از دسترنج (کالا یا خدمات) دیگران استفاده کند، باید هزینه آن را بپردازد؛ مهم نیست که فاکتور یا رسید آن را در همان تاریخ دریافت کند؛ و یا صورت حساب پس از مدتی برای مجموعه فرستاده شود.
روش‌های شناسایی و ثبت هزینه
۱( هزینه‌های عملیاتی: ارتباط مستقیم هزینه با درآمد
هزینه‌هایی که مستقیما به درآمد دوره مالی جاری واحد تجاری وابسته هستند؛ این‌گونه هزینه‌ها، هم‌زمان با شناسایی، ثبت می‌شوند. مانند: هزینه‌های مربوط به بسته‌بندی، حمل و فروش محصولات.
۲( هزینه‌های غیرعملیاتی: ارتباط غیرمستقیم هزینه با درآمد
هزینه‌هایی که منجر به کسب درآمد در یک دوره مالی می‌شوند؛ اما به صورت مستقیم با درآمد خاصی مرتبط نیستند؛ این‌گونه هزینه‌ها، در ابتدا تنها شناسایی شده و در تاریخ پرداخت ثبت می‌شوند. مانند: حقوق مدیران و کارمندان یک کسب و کار.
۳(استهلاکات: هزینه‌های منظم دوره‌ای
هزینه‌هایی که به صورت بهای تمام شده به مصرف دارایی‌هایی با ویژگی‌های زیر می‌رسند
- به صورت غیرمستقیم بر درآمد مجموعه تاثیرگذار هستند.
- منجر به کسب درآمد در چندین دوره مالی می‌شوند.
- پس از استفاده طی چندین دوره مالی، منقضی می‌شوند.
در این صورت هزینه‌های مذکور بین دوره‌های مالی مورد انتظار جهت کارکرد دارایی سرشکن می‌شوند. مانند: استهلاک دارایی‌ها، هزینه اجاره، هزینه بیمه.
۴(زیان: هزینه‌هایی که منجر به کسب درآمد نمی‌شوند
هزینه‌هایی که هیچ گونه درآمدی در دوره مالی جاری یا دوره‌های مالی بعدی برای مجموعه به دنبال ندارند؛ این هزینه‌ها به عنوان زیان جاری واحد تجاری شناسایی و ثبت می‌شود. مانند: جریمه‌های پرداختی یا هزینه خسارت‌های غیرمنتظر وارد شده به کسب و کار.
آشنایی با میثاق های حسابداری
میثاق های حسابداری، در حقیقیت اصولی برای بهینه‌سازی (ساده‌سازی و کاهش هزینه) قوانین حسابداری هستند. میثاق های حسابداری عبارتند از
۱- اصل فزونی منافع بر مخارج
۲- اصل اهمیت
۳- اصل خصوصیات صنعت
۴- اصل محافظه‌کاری
اصل فزونی منافع بر مخارج
بر اساس این اصل، تهیه و تنظیم هرگونه گزارش مالی تنها با برقراری دو شرط زیر مجاز خواهد بود
- گزارش مالی توجیه اقتصادی داشته باشد.
- سود حاصل از تهیه گزارش از هزینه‌های آن بیشتر باشد.
اصل اهمیت
واحد اقتصادی در راستای بهینه‌سازی و کاهش حجم اطلاعات و اسناد خود می‌تواند: دارایی‌های مصرفی که
- در مقایسه با حجم فعالیت واحد اقتصادی مجموعه کم ارزش هستند
- عمر مفید آنها زیاد نیست
در حساب هزینه منظور کند. به عبارت دیگر، رعایت دقیق روش‌های حسابداری در مورد اقلامی که در گردش مالی مجموعه تاثیر زیادی ندارند، الزامی نیست.
اصل خصوصیات صنعت
در هر صنعت بر اساس ویژگی‌های خاص آن، می‌توان روش‌های کلی حسابداری را تعدیل یا اصلاح کرد. استفاده از روش‌های حسابداری جدید باید با اهداف زیر صورت گیرد
- کاهش پیچیدگی گزارش‌های مالی نسبت به روش سنتی
- ارائه اطلاعات بیشتر، مفیدتر و شفاف‌تر
- کاهش هزینه‌های واحد اقتصادی
اصل محافظه‌کاری
بر اساس این اصل، هر واحد اقتصادی در هنگام
- پیش‌بینی درآمدها و هزینه‌ها و یا
- تردید در میزان دقیق مقادیر درآمد و هزینه
باید محتاطانه عمل کند. به این ترتیب که مجموعه باید حداقل درآمد و حداکثر هزینه را در نظر بگیرد؛ تا گزارش‌های مالی واحد تجاری به واقعیت نزدیک‌تر باشد.
(منبع :سایت پرشین حساب)
