همراهان دکتر حساب سلام. قبل از اینکه در مورد هزینه سربار جذب نشده و رازهای سربارجذب نشده که ماموران مالیاتی اطلاعی ندارند صحبت کنیم؛ می‌بایستی با اجزاء تشکیل دهنده تولید خدمات و بلاخص تولید یک محصول آشنا شده تا بتوانیم به این راز پی ببریم. همچنین در خصوص هزینه یابی استاندارد و فواید آن هم اطلاعاتی داشته باشید.
فهرست مطالب
انواع نحوه محاسبه قیمت تمام شده
قیمت تمام شده استاندارد
هزینه های استاندارد یا هزینه یابی استاندارد به یک سیستم حسابداری قیمت تمام شده اطلاق می‌گردد که توسط برخی تولیدکنندگان برای شناسایی تفاوت ها یا به اصطلاح واریانسها بین هزینه های واقعی که اتفاق افتاده برای کالاهای که تولید شده و هزینه هایی که از قبل پیش بینی شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قیمت استاندارد چگونه به‌دست می‌آید؟
محاسبه قیمت تمام شده استاندارد که شامل مواد مستقیم + هزینه های مستقیم دستمزد + هزینه های سربار کارخانه + هزینه‌های دفتری می‌باشد. این هزینه ها توسط افراد خارج از یک تولیدی توسط افراد مجرب بر مبنای
- ظرفیت تولید کارخانه (ماشین الات تولیدی)
- نیروی کار متخصص
- قیمت مواد اولیه
- هزینه‌های سر بار دفتری
هزینه یابی استاندارد و فواید آن
مهم‌ترین انتخاب روش هزینه یابی استاندارد جهت تعیین قیمت تمام شده کالا و محصولات می‌باشد. در حسابداری قیمت تمام شده واقعی هزینه ها زمانی که تحقق میابند اعمال می‌گردد درنتیجه قیمت فروش را نمیتوان پیش بینی نمود به خصوص زمانی که شرکت در نظر دارد یک محصول جدید را به بازار عرضه نماید. از فواید روش هزینه یابی استاندارد این است که قیمت تمام شده ابزاری مفید برای مدیریت برای کنترل فروش و هزینه ها می‌باشد.
مثال
شرکت تولیدی لامپ روشنایی دارای مشخصات زیر می‌باشد.
- ظرفیت تولید = ۱۰۰,۰۰۰ لامپ.
- هزینه مواد اولیه هر واحد = ۸۲,۰۰۰ ریال
- هزینه دستمزد مستقیم هرواحد = ۵۰۰ ریال
- هزینه سربار تولیدی بر مبنای هر لامپ ( متغیر )= ۱۰۰ ریال
- هزینه سربار تولید بر مبنای استفاده از ظرفیت کامل (ثابت) = ۲۰۰ ریال
- هزینه سربار غیر تولیدی = ۳۰۰ ریال
- قیمت تمام شده بر مبنای ظرفیت کامل = ۸۲,۰۰۰ + ۵۰۰+ ۲۰۰ + ۳۰۰ + ۱۰۰ = ۸۳,۱۰۰ ریال.
- اما آنچه که در واقعیت اتفاق افتاده
- تعداد تولیدی ۸۰,۰۰۰ عدد لامپ ( ۲۰% کمتر از ظرفیت اسمی)
قیمت تمام شده واقعی
| موضوعات / واقعی | تولید استاندارد ۱۰۰،۰۰۰ واحد | تولید واقعی ۸۰،۰۰۰ واحد | تفاوت / وارینس هر واحد تولید | قیمت تمام شده استاندارد | قیمت تمام شده واقعی | تفاوت / واریانس |
| مواد اولیه | ۸۲،۰۰۰ | ۸۱،۵۰۰ | ۵۰۰+ | ۶،۵۶۰ | ۶،۵۲۰ | ۴۰- |
| هزینه دستمزد مستقیم | ۵۰۰ | ۵۱۰ | ۱۰+ | ۴۰ | ۴۰.۸ | ۰.۸+ |
| هزینه سربار تولیدی متغیر | ۱۰۰ | ۹۵ | ۵۰- | ۸ | ۷.۶ | ۰.۴- |
| هزینه سربار ثابت | ۲۰۰ | ۱۸۰ | ۲۰- | ۲۰ | ۱۸ | ۲- |
| هزینه سربار غیرتولیدی ثابت | ۳۰۰ | ۳۱۰ | ۱۰+ | ۳۰ | ۳۱ | ۱+ |
| ۶،۶۵۸ | ۶،۶۱۷.۴ |
آنالیز هزینه
- مواد اولیه. شرکت توانسته با ۵۰۰ ریال کمتر مواد اولیه تهیه نماید در نتیجه مبلغ ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال صرفه جویی نموده.
- هزینه دستمزد مستقیم. مبلغ ۱۰ ریال برای هرواحد محصولات اضافه گردیده. مبلغ ۸۰۰,۰۰۰ ریال هزینه اضافه گردیده.
- هزینه سربار متغیر تولیدی. مبلغ ۵ ریال در هزینه متغیر تولیدی کمتر هزینه شده در نتیجه ۴۰۰,۰۰۰ ریال صرفه جویی شده.
- هزینه ثابت تولیدی. هرچند شرکت توانسته برای هر واحد محصولات خود ۲۰ ریال صرفه جویی نماید ولیکن با توجه به اینکه پایین‌تر از ظرفیت اسمی تولید نموده در نتیجه نتوانسته مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال را جذب نماید.
- هزینه ثابت دفتری. مبلغ ۱۰ ریال اضافه بر هزینه پیش بینی شده هزینه گردیده. درکل مبلغ ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال بیشتر هزینه گردید.
در واقع قیمت تمام شده استاندارد راجع به هزینه های ثابت و یا از قبل پیش بینی شده می‌باشد که بستگی به عواملی که در تولید موثرند اتفاق می‌افتند. عواملی مانند: خرابی ماشین الات تولیدی (هدر رفتن ظرفیت تولیدی)؛ به موقع نرسیدن مواد اولیه (عدم مدیریت صحیح انبار داری و یا عواملی خارج از کنترل مدیریت مانند تخصیص ارز مواد وارداتی و غیره) هزینه های کارگری مانند تعطیلات غیر منتظره!)و موارد مشابه.
چرا ممکن است ممیزین مالیاتی هزینه سربار جذب نشده را قبول نکنند؟
- ممکن است دلیل عدم پذیرش هزینه سربار جذب نشده، عدم انطباق با مفاد مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ ق م م است نه تغییر طبقه بندى آن. گاهی اوقات هزینه سربار جذب نشده در ادارات امور مالیاتى به عنوان هزینه غیرواقعى یا غیر قابل قبول تلقى می شود در صورتی که هزینه سربار جذب نشده در تولید به هزینه های سرباری است که شرکت واقعا متحمل شده اما این هزینه ها در تولید جذب نشده‌اند یعنى منجر به تولید نشده‌اند به عنوان مثال این هزینه ها می‌تواند به دلیل توقف تولید یا عدم دستیابى به ظرفیت تولیدى مورد نظر باشد.
- هزینه سربار جذب نشده در تولید مربوط به میزان ظرفیت قابل تولید اما تولید نشده در شرکت است. بنابراین هزینه هاى سربار جذب نشده از مصادیق هزینه هاى انجام شده و تحمل شده شرکت بوده که صرفا برای رعایت استاندارد باید میزان ان توسط شرکت تعیین و طبقه بندى ان از سرفصل بهاى تمام شده به سایر هزینه‌هاى عملیاتى تغییر کند و تغییر طبقه بندى یک هزینه نیز در ماهیت رسیدگى ادارات امور مالیاتى نباید تاثیرى داشته باشد. اما گاهی اوقات در ادارات از این هزینه سهوا تعبیر به هزینه هاى انجام نشده یا براوردى مىشود که صحیح نیست و با استناد به نامتعارف بودن برگشت داده مىشود که این هم صحیح نیست چون برگشت هزینه یک شرکت باید متکی به موازین قانونى باشد و متعارف بودن یا نبودن یک هزینه از نظر مامورین مالیاتى دلیلى موجه و قانونى براى برگشت هزینه نمی‌باشد.
رازهای سربار جذب نشده که ممیزان مالیاتی اطلاعی ندارند
به‌طور کلی ممیزین مالیاتی افرادی با دانش در مورد سیستم قیمت تمام شده کالا و خدمات هستند. مخصوصا ممیزینی که در حوزه شرکت‌های تولیدی فعالیت مینمایند. اما از آن‌جایی که در شرایط فعلی که برای امر تولید دشواری‌هایی مانند تغییر قیمت ها؛ کاهش میزان تولید؛ عدم رسیدن به ظرفیت کامل تولید؛ کمبود قطعات یدکی ماشین الات تولیدی؛ کمبود مواد اولیه و همچنین ویروس کووید ۱۹ که باعث کاهش تولید می‌گردد ولیکن هزینه‌های ثابت شرکت یا موسسه همچون اجاره؛ ابونمان برق و اب؛ هزینه های نگهبانی و سایر هزینه ثابت می‌بایستی پرداخت شده و جذب هزینه های تولید نمی‌گردد باعث شود که قیمت تمام شده کالا بالا رفته و در نتیجه شرکت یا موسسه زیان کلانی را نشان داده که امکان دارد هزینه سربار جذب نشده مورد قبول ممیزین علیرغم مواد قانونی ۱۴۷ و ۱۴۸ و بخشنامه های مختلف قرار نگیرد.
آن‌چه‌که می‌بایستی برای ممیزین مالیاتی توضیح داد
در واقع آن‌چه‌که در این مقاله مورد نظر می‌باشد اگاه نمودن ممیزین در هزینه قیمت تمام شده کالا می‌باشد که امکان دارد علیرغم فروش مطلوب شرکت را زیان ده نماید. مدیران مالی و مسئولین می‌بایستی به هنگام حضور ممیزین برای بررسی حسابهای شرکت موارد نوع تولید و روش محاسبه قیمت گذاری مورد استفاده شرکت را برای ایشان کامل توضیح داده و اینکه چطور هزینه های جذب نشده در تولید قیمت تمام شده کالا را بالا برده است. در واقع عواملی که در مثال بالا ذکر شد راز هزینه های سرباز جدب نشده می‌باشد. طبق ماده ۱۴۷ و ۱۴۸ ق.م.م که شرکت ها و به طورکلی موسسات انتفاعی را به داشتن دفاتر قانونی مکلف نموده و در صورتیکه هزینه های انجام شده طبق مفاد این قانون تهیه و ثبت گردیده باشند مورد قبول ممیزین نیز هست. همچنین در بخشنامه ۲۰۰/۵۹۸۶ مورخ ۱۳۹۶/۰۴/۲۴ سازمان امور مالیاتی به وضوح و روشن مشخص گردیده که هزینه های جذب نشده جزو هزینه های قابل قبول می‌باشد.
هزینه سربار جذب نشده به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی
راهکار چیست؟
با توجه به شرایط موجود و اینکه ممیزین مالیاتی نیز واقف به این شرایط می‌باشند دو راهکار پیشنهاد می‌گردد:
- روشن نمودن ممیزین مالیاتی از وضعیت بازار فروش و همچنین کمبودهای ذکر شده در امر تولید و متقاعد نمودن آنان که با عنایت به مدارک مستدل ارائه شده شرکت دچار بحران بوده و نتوانسته هزینه های ثابت خود را جذب نماید. مثلا اگر پرسنل غیرتولیدی (و یا حتی تولیدی به‌علت کاهش در تولید) را اخراج می‌نمود معضل بزرگتری را به دوش دولت گذاشته ضمن اینکه استخدام مجدد بعضی افراد متخصص در اینده می‌توانست برای شرکت مشکل ساز باشد. یا مثلا شرکت توانای مالی و نقدینگی برای پرداخت سنوات خدمت افرادی که اخراج می‌نمود را نداشت ضمن اینکه این هزینه زیان شرکت را بیشتر و یا باعث کاهش درآمد مشمول مالیات می‌نمود. در این‌صورت اگر زیان ابرازی مورد قبول واقع گردد؛ شرکت می‌تواند طبق مفاد قانونی در سالهای آتی آن را مستهلک نماید.
- توافق محکم با ممیزمالیاتی در برگشت هزینه های جذب نشده و مستهلک نمودن آنها در سالهای اتی که میزان تولید بالا رفته و میتوان آن را مستهلک نمود. البته این راهکار بر خلاف استانداردهای قبول شده حسابداری بوده و ریسک آن که در سالهای اتی ممیز شرکت عوض شده و مورد مناقشه نیز قرار بگیرد هست. به‌هر حال از آن‌جایی که هزینه‌های متحمل که دارای مستندات قوی می‌باشند مانند حقوق و دستمزد پرسنل جذب نگردیده؛ استهلاک ماشین الات و یا ذخایرهزینه ها مانند ذخیره سنوات خدمت و مرخصی می‌بایستی برای ممیزین روشن گردد.
