صفر تا صد معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده
این مقاله ضمن ارائه تعریفی ساده از مالیات بر ارزش افزوده، به‌طور مشخص به موضوع معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازد. ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده این معافیت‌ها را عنوان کرده است. سعی کردیم که این ماده قانونی را به‌طور شفاف ارائه و همچنین بخشنامه‌های مرتبط با آن را، تشریح کنیم. امیدوار هستیم که این مطلب، کاربردی و مفید واقع گردد و با مطالعه آن ابهامات احتمالی شما خواننده محترم، حل گردد. ابتدا مفهوم مالیات بر ارزش افزوده را بیان می‌کنیم.
فهرست مطالب
۲ معافیت های ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده
۳ نکات مهم از معافیت ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده
به تفاضل بین ارزش خروجی‌های یک شرکت با ارزش ورودی‌های آن، ارزش افزوده می‌گویند. فرض کنید یک شرکت فلز، چوب و میخ را به مبلغ ۱۰۰ریال خریداری کرده و باصرف هزینه‌هایی شامل اجاره شرکت و دستمزد به مبلغ ۲۰ریال آنها را به یک صندلی تبدیل کرده است. این شرکت برای هر عدد صندلی مبلغ ۳۰ریال سود در نظرگرفته است. پس صندلی را به مبلغ ۱۵۰ریال به فروش می‌رساند.
بنابراین ارزش افزوده ایجاد شده برای یک عدد صندلی مبلغ ۵۰ریال می‌باشد. اگر نرخ مالیات و عوارض بر ارزش‌افزوده ۹درصد باشد، این شرکت بابت فروش صندلی‌ها به میزان ۹درصد ۱۵۰ریال مالیات و عوارض ارزش افزوده دریافت می‌کند. از آنجا که بابت ۱۰۰ریال خرید مواد اولیه، قبلأ معادل ۹درصد ۱۰۰ریال مالیات و عوارض بر ارزش افزوده پرداخت کرده است، اکنون مابه‌التفاوت آن، یعنی معادل ۹درصد ۵۰ریال را بابت مالیات و عوارض ارزش افزوده دریافتی، باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.
مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات بر مصرف است. به عبارتی، شخصی که مصرف بیشتری دارد باید مالیات بیشتری را پرداخت کند. البته در این قانون معافیت‌هایی درنظرگرفته شده است. این نوع معافیت‌ها اغلب برای کالاها و خدمات ضروری و پرمصرف هستند و همچنین کالاها و خدماتی که اقشار کم درآمد جامعه به نوعی از آنها بیشتر استفاده می‌کنند. از آنجا که کل مالیات بر ارزش افزوده، از مصرف‌کننده نهایی دریافت می‌گردد، در نهایت این معافیت‌ها به نفع افراد جامعه و مصرف کنندگان نهایی است.
معافیت های ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده
مطابق ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، عرضه کالاها و ارائه خدمات زیر و همچنین واردات آنها حسب مورد از پرداخت مالیات معاف می باشد:
۱ـ محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛ به عبارتی، ستاده محصول کشاورزی با نهاده آن، متفاوت نیست. مانند میوه‌فروشی که میوه را از باغبان خریداری می‌کند.
۲ـ دام و طیور زنده، آبزیان، زنبورعسل و نوغان؛ منظور از نوغان، کرم ابریشم است. باید توجه کنیم که عرضه این نوع محصولات مشمول معافیت هستند و نه محصول حاصل از آنها. به عبارتی، عرضه زنبور عسل مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست اما عسل حاصل از آن مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد.
۳ـ انواع کود، سم، بذر و نهال؛
۴ـ آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان؛ ضمن اینکه در سال ۱۳۹۲ طی بخشنامه‌ای روغن نباتی خام هم مشمول معافیت قانون مالیات بر ارزش افزوده گردید.
۵ـ کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات؛ همچنین، در سال ۱۳۹۳ آگهی‌های منتشره در روزنامه‌ها و نشریات هم از مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف گردید که تاریخ اجرای این بخشنامه از تاریخ اجرایی شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده یعنی از سال ۱۳۸۷ می‌باشد.
۶ـ کـالاهای اهدایی به‌صـورت بلاعـوض به وزارتـخانه‌ها، مؤسـسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأییـد هیـأت وزیران و حـوزه‌های علمیه با تأیـید حوزه گیرنده هدایا.
۷- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می‌شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
۸- اموال غیر منقول؛ عرضه اموال منقول اسقاطی توسط مؤدیان مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، نیز مشمول پرداخت مالیات و عوارض می‌باشد. عرضه این اموال توسط مؤدیان غیرمشمول اجرای قانون یاد شده، مشمول پرداخت مالیات و عوارض نمی‌باشد.
۹- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی؛ انجام خدمات درمانی حتی اگر با واسطه و به صورت غیرمستقیم انجام گیرد و همچنین ارائه خدمات تشخیص و بیماری، اورژانس و حمل بیمار به وسیله آمبولانس در قالب قرارداد، نیز از پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف می‌باشد. لازم به ذکر است معافیت بند ۹ ماده ۱۲ قابل تسری به سایر خدمات از قبیل خدمات بیمه درمان و تکمیل درمان، ارائه خدمات و نظارت بر امور درمانی و همچنین قراردادهای تأمین نیروی انسانی نخواهد بود.
۱۰ـ خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات های مستقیم.
۱۱- خدمات بانکی و اعتباری بانکها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوقهای قرض‌الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورسها و بازارهای خارج از بورس، صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک، صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک، صنایع دریایی و بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های مدنی و صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی.
۱۲- خدمات حمل و نقل عمومی مسافری درون و برون‌شهری، جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی؛ همچنین ارائه خدمات حمل و نقل عمومی مسافربری از طریق انعقاد قرارداد هم از پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف می‌باشد باید توجه کرد که مطابق بند الف ماده ۴۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده حمل و نقل برون شهری مسافر در داخل کشور با وسایل زمینی ( به استثناء ریلی)، دریایی و هوایی معادل ۵% بهای بلیط مشمول عوارض خواهد شد.
۱۳- فرش دستباف.
۱۴- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آئین‌نامه‌ای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش و کار و امور اجتماعی ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
۱۵- خوراک دام و طیور.
۱۶- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاهها براساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
۱۷ـ اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی براساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. فهرست مذکور از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیأت وزیران قابل اجراء خواهد بود.
نکات مهم از معافیت ارزش افزوده
آیا صرفا اقلام ۱۷ گانه ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده معاف از ارزش افزوده است؟
ذکر این نکته ضروری است که صرفأ عرضه کالاها و خدمات و همچنین واردات آنها که در مفاد ۱۷ گانه ماده ۱۲ به صراحت مشخص گردیده است از پرداخت مالیات و عوارض معاف می‌باشد. این معافیت قابل تسری به نهاده‌ها و عوامل غیرمعاف بکارگیری شده در عرضه کالاها و خدمات معاف نمی‌باشد. برای مثال، یک مؤسسه آموزشی تحت نظارت وزارت علوم که مطابق ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده از معافیت مالیات بر ارزش افزوده برخوردار است باید بابت دریافت هرگونه کالا و خدمت به جز موارد تصریح شده در ماده ۱۲ مزبور، مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند. این مؤسسه نباید اینگونه استنباط کند که چون از مالیات بر ارزش افزوده معاف است پس نباید برای دریافت کالاها و خدمات غیرمعاف مالیاتی پرداخت کند.
صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور در چه صورت معاف از ارزش افزوده است؟
علاوه بر ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده که موضوع معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده را مطرح می‌کند، صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور که از طریق مبادی خروجی رسمی صورت گیرد مشمول مالیات و عوارض نمی‌باشد اگر از بابت آنها مالیات و عوارضی پرداخت گردید با ارایه اسناد مثبته قابل استرداد است. سازمان امور مالیاتی مکلف است این استرداد را حداکثر تا مدت یک ماه پس از ارائه برگ خروجی صادره توسط گمرک انجام دهد.
آیا مودی معاف از ارزش افزوده برای کالاهای خریداری شده مشمول باید ارزش افزوده بپردازد؟
اگر یک مؤدی که فعالیت وی معاف از مالیات است، کالا یا خدمات مشمول مالیات را، از مؤدی دیگری خریداری کند در چنین حالتی مطابق تبصره ۲ ماده ۱۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده هرگونه مالیات پرداختی بابت دریافت کالا و خدمات را نمی‌تواند از سازمان امور مالیاتی استرداد کند. به عبارتی اشخاص حقوقی و حقیقی که به فعالیت‌های معاف از مالیات بر ارزش افزوده مشغول هستند هرگونه مالیات بر ارزش افزوده پرداختی بابت خرید کالا یا خدمت را باید به بهای خرید کالا یا خدمت اضافه کنند و نمی‌توانند آنرا به‌عنوان پیش‌پرداخت مالیات بر ارزش افزوده ثبت کنند چرا که این مالیات پرداختی نزد سازمان امور مالیاتی برای این اشخاص دارای اعتبار مالیاتی نیست. البته مطابق تبصره ۵ ماده ۱۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده، این مالیات پرداختی جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی موضوع قانون مالیاتهای مستقیم محسوب می‌گردد.
آیا اشخاص معاف از ارزش افزوده باید دیگر تکالیف مالیاتی خود را انجام دهند؟
اشخاص حقوقی و حقیقی که صرفأ به عرضه کالاها و خدمات معاف از مالیات برارزش افزوده و همچنین واردات آنها مشغول هستند، از انجام تکالیف مالیاتی شامل ثبت نام گواهینامه مالیات بر ارزش افزوده و همچنین ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده هم معاف می‌باشند. این اشخاص نباید بر فاکتورهای فروش خود مالیات بر ارزش افزوده را دریافت کنند . سازمان امور مالیاتی فراخوانی جهت ثبت نام اینگونه اشخاص در سیستم مالیات بر ارزش افزوده انجام نداده است. ذکر این نکته ضروری است که اگر همین اشخاص حداقل دارای یک فعالیت غیرمعاف از مالیات بر ارزش افزوده باشند باید در سیستم مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام و گواهینامه آن را دریافت کنند همچنین هنگام ارایه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در فیلدهای مربوط فروش‌های مشمول و غیرمشمول مالیات بر ارزش افزوده را تفکیک کنند.
