دوستان و همراهان خوبم سلام. محاسبه مالیات جزئیات پیچیده‌ای دارد. یکی از عواملی که در صورت استفاده درست و قانونی به کاهش مالیات کمک می‌کند، هزینه های قابل قبول مالیاتی است. موضوع بسیار حساسی که شاید بسیاری از حسابداران از آن غافل باشند. در این مقاله قصد داریم در مورد برخی از قوانین مهم مالیاتی برای حسابدارها ، مانند: ماده ۱۴۷ ق.م.م و هزینه های قابل قبول بر اساس مفاد قانون مالیات‌های مستقیم، بخشنامه‌ها و تبصره‌های مختلف صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
۲ انواع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی و مشخصات آنها
۳ سایر قوانین هزینه‌های قابل قبول مالیاتی
۴ مثال کاربردی هزینه های قابل قبول
۵ موارد مشاهده شده توسط ممیز مالیاتی
۷ چرا ممیز مالیاتی این شرکت را علی الراس اعلام نکرد؟
۸ نگاهی دقیق‌تر به حوادث سال ۹۷
یکی از قوانین بسیار مهم مالیاتی برای حسابدارها ، هزینه های قابل قبول مالیاتی است. مطابق با ماده ۱۴۷ ق.م.م، هزینه های قابل قبول هزینه‌هایی است که متکی به مدارک بوده و مربوط به تحصیل درآمد موسسه در یک دوره مالی مشخص، با رعایت حدنصاب‌های مقرر باشد. قبل از هر چیز لازم است بدانید که قوانین مربوط به هزینه های قابل قبول مالیاتی بسیار گسترده است؛ همچنین ارتباط ماهیت هزینه و میزان و دفعات پرداخت یک هزینه از نظر ممیزین مالیاتی حائز اهمیت و مبنای قضاوت آنها می‌باشد. در عین حال کلیه مبالغی که هزینه می‌شود باید دارای فاکتور، صورت خرید و یا مدارک مستدل مبتنی بر خرید (هزینه) کالا و خدمات باشد. در مواردی که هزینه‌ای در این قانون پیش‌بینی نشده یا بیش از حدنصاب‌های مقرر در این قانون بوده ولی پرداخت آن به موجب قانون یا مصوبه هیئت وزیران صورت گرفته باشد، قابل قبول خواهد بود.
انواع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی و مشخصات آنها
یک فاکتور یا صورت حساب (مدرک) هزینه قابل قبول و یا فروش کالا و خدمات می‌بایستی حتما دارای مشخصات زیر باشد
الف- فاکتور خرید/فروش کالا و خدمات و مشخصات آن
- نام شرکت یا فرد فروشنده و خریدار
- شماره سریال فاکتور
- تاریخ یا زمان صدور فاکتور خرید
- شماره کد اقتصادی
- آدرس و شماره تلفن
- کد ملی برای اشخاص یا کد ۱۰ رقمی شرکت
- مشخصات کالا یا خدمات
- قیمت واحد کالا
- تعداد کالا یا خدمات
- مبلغ کل کالا و خدمات
- امضای فروشنده همراه با مهر شرکت یا فروشگاه
- امضای خریدار و یا تحویل گیرنده
- مالیات بر ارزش افزوده
- قیمت کل کالا
ب- نوع کالا
- آیا کالا سرمایه‌ای است که باید مستهلک شود و یا هزینه‌ای؟
- میزان خرید یا هزینه طی یک دوره مالی مشخص می‌شود یا خیر؟
ج- هزینه‌هایی که توسط خود شرکت ایجاد می‌شود
- هزینه حقوق و دستمزد: این هزینه باید مطابق ماده ۸۳ (ق.م.م) و معافیت‌های مندرج در آن تنظیم شود؛ و هر ماه بر اساس دستورالعمل اداره امور مالیاتی، به صورت الکترونیکی ارسال شود. طبق این قانون، درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از: حقوق اصلی + مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و غیرمستمر؛ قبل از وضع کسورات و کسر معافیت‌های مقرر در این قانون و ماده ۹۱ و ۱۴ ق.م.م تبصره مربوط به آن.
سایر قوانین هزینه‌های قابل قبول مالیاتی
ماده ۱۴۷ ق.م.م دارای ۳ تبصره است. به موجب این تبصره‌ها کلیه اشخاص حقوقی و همچنین صاحبان مشاغل موضوع ماده ۹۵ ق.م.م، مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند؛ زیرا باید کلیه درآمدها و هزینه‌های مربوط به نوع شغل و عملیات مربوط به آن را طبق قوانین و آئین‌نامه‌ها ثبت نمایند.
در ماده ۱۴۸ ق.م.م شرایط پذیرش هزینه‌های مذکور در ماده ۱۴۷ ق.م.م مطرح شده است. در این ماده هزینه‌هایی مانند حقوق، اجاره محل، حق‌الامتیاز و موارد مشابه به تفصیل عنوان شده‌اند.
ماده ۱۴۹ قانون مالیات‌های مستقیم
آن قسمت از دارایی‌های استهلاک‌پذیر که بر اثر به‌کارگیری یا گذشت زمان یا سایر عوامل و بدون توجه به تغییر قیمت‌ها ارزش آن تقلیل می‌یابد و همچنین هزینه‌های تأسیس، قابل استهلاک بوده و هزینه استهلاک آنها جزء هزینه های قابل قبول مالیاتی تلقی می‌شود. مقررات مربوط به استهلاک‌های دارایی‌های استهلاک‌پذیر شامل جداول استهلاک‌ها و چگونگی اجرای آن با رعایت استانداردهای حسابداری توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود؛ و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به‌تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد. تبصره‌های این ماده قانونی از قوانین مهم مالیاتی برای حسابدارها است؛ و به چگونگی محاسبه استهلاک دارایی‌ها می‌پردازد.
مثال کاربردی هزینه های قابل قبول
برای درک بهتر قوانین مهم مالیاتی برای حسابدارها ، مثالی از حساب عملکرد و سود و زیان و گزارش بازرس قانونی برای شما در نظر گرفته‌ایم؛ همچنین چگونگی ارزیابی این صورت‌های مالی توسط ممیز مالیاتی برای محاسبه مالیات را نیز شرح می‌دهیم.
ترازنامه شرکت تولیدی و صنعتی الف در تاریخ ۹۷/۱۲/۲۸
| عنوان‌ها | یادداشت | مبلغ به ریال | عنوان‌ها | یادداشت | مبلغ به ریال |
| دارائیهای جاری | بدهیهای جاری | ||||
| موجودی نقد و بانکها | ۴ | ۴,۲۱۱,۶۳۲,۰۲۰ | حسابها و اسناد پرداختنی | ۱۲ | ۸۲۹,۵۱۶,۴۷۰ |
| حسابها و اسناد دریافتنی | ۵ | ۷۴۲,۵۶۸,۵۷۸ | سایر حسابهای پرداختنی | ۱۳ | ۳,۲۸۳,۴۲۵,۶۶۹ |
| سایر حسابهای دریافتنی | ۶ | ۷۸۱,۳۱۶,۹۹۶ | پیش دریافتها | ۱۴ | ۳۲,۶۵۳,۱۱۰ |
| موجودی مواد و کالا | ۷ | ۳۲۲,۶۲۶,۹۷۲ | ذخیره مالیات | ۱۵ | |
| پیش پرداخت ها و سپرده ها | ۸ | ۵,۳۵۹,۰۶۱,۰۹۱ | جمع بدهیهای جاری | ۴,۱۴۵,۵۹۵,۲۴۹ | |
| جمع دارائیهای جاری | ۱۱,۴۱۷,۲۰۵,۶۵۷ | ||||
| دارایی‌های ثابت | بدهیهای غیرجاری | ||||
| دارایی‌های ثابت مشهود | ۹ | ۱۳,۸۳۳,۳۹۹,۵۶۱ | ذخیره مزایای پایان خدمت | ۱۶ | ۱,۶۷۳,۳۵۱,۰۰۱ |
| دارایی‌های نامشهود | ۱۰ | ۳۶۵,۰۷۶,۶۹۷ | جمع بدهیهای غیر جاری | ۱,۶۷۳,۳۵۱,۰۰۱ | |
| جمع دارایی‌های ثابت | ۱۴,۱۹۸,۴۷۶,۲۵۸ | حقوق صاحبان سهام | |||
| سایر دارایی‌های جاری | ۱۱ | ۱۰,۷۴۴,۰۰۰ | سرمایه | ۱۷ | ۱,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| صرف سهام | ۱۸ | ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ | |||
| اندوخته قانونی | ۱۹ | ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ | |||
| سود و زیان انباشته | ۱۸,۴۸۷,۴۷۹,۶۶۵ | ||||
| جمع حقوق صاحبان سهام | ۱۹,۸۰۷,۴۷۹,۶۶۵ | ||||
| جمع داریی‌ها | ۲۵,۶۲۶,۴۲۵,۹۱۵ | جمع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام | ۲۵,۶۲۶,۴۲۵,۹۱۵ |
حساب عملکرد سود و زیان شرکت تولیدی و صنعتی الف برای سال مالی از ۱۳۹۷/۰۱/۰۱ تا ۱۳۹۷/۱۲/۲۹
| عنوان | یادداشت | هزینه‌ها | درآمدها |
| فروش خالص و درآمد خدمات | ۲۰ | ۱۳,۹۲۹,۰۷۱,۲۹۲ | |
| قیمت تمام شده کالا و خدمات | ۲۱ | (۱۰,۶۶۴,۱۰۵,۴۸۴) | |
| سود ناخالص | ۳,۲۶۴,۹۶۵,۸۰۸ | ||
| هزینه‌های فروش و مالی و اداری: | |||
| هزینه‌های پرسنلی | ۲۲ | ۳,۸۸۴,۵۱۴,۳۹۵ | |
| هزینه‌های عمومی و اداری | ۲۳ | ۲,۸۸۵,۷۶۷,۱۲۴ | |
| جمع | ۶,۷۷۰,۲۸۱,۵۲۹ | ۶,۷۷۰,۲۸۱,۵۲۹ | |
| زیان عملیاتی | (۳,۵۰۵,۳۱۵,۷۲۱) | ||
| هزینه‌های مالی | ۲۴ | (۱۱,۸۷۴,۰۳۸) | |
| سایر درآمدهای غیرعملیاتی- فروش ملک | ۲۵ | ۲۲,۰۳۵,۴۴۶,۰۴۴ | ۲۲,۰۲۳,۵۷۲,۰۰۶ |
| خالص سایر درآمدها | |||
| سود خالص قبل از مالیات | ۱۸,۵۱۸,۲۵۶,۲۸۵ |
گردش حساب سود وزیان سنواتی
| عنوان | ||
| سود خالص | ۱۸,۵۱۸,۲۵۶,۲۸۵ | |
| سود انباشته اول دوره | ۱,۷۸۹,۷۷۱,۲۱۲ | |
| تعدیلات سنواتی | (۱,۸۲۰,۵۴۷,۹۳۲ ) | |
| زیان انباشته | ( ۳۰,۷۷۶,۶۲۰ ) | |
| سود قابل تخصیص | ۱۸,۴۸۷,۴۷۹,۵۶۵ |
موارد مشاهده شده توسط ممیز مالیاتی
۱ – شرکت صورت فروش فصلی خود را مطابق ماده ۱۶۹ مکرر ق.م.م اعلام و طبق قانون عمل نموده است.
۲ – کلیه فاکتورهای صادره مطابق با موارد قانونی و اطلاعات کافی و معتبر می‌باشد.
۳ – شرکت دارای سیستم حسابداری کامپیوتری بوده و بررسی‌های صحت اطلاعات وارده مورد تائید است.
۴ – دفاتر قانونی روزنامه و دفتر کل به موقع دریافت و تحریر شده است.
۵ – صورت حساب بانکها بازبینی و با اسناد مطابقت داده شد. تراکنش‌ها معقول به‌نظر می‌آید.
۶ – در بررسی قیمت تمام شده موارد ذیل مشاهده گردید:
۶-۱- مبلغ ۸,۴۵۰,۰۰۰ ریال بابت خرید یک دستگاه کولر ثبت شده؛ که برگشت شده و بایستی به حساب دارایی منظور گردد. عدم رعایت جدول استهلاک – ماده ۱۵۱
۶-۲- مبلغ ۴,۵۸۶,۰۰۰ ریال بابت تعمیر ماشین‌آلات پرداخت گردیده که فاقد سند می‌باشد. نداشتن سند معتبر – ماده ۱۴۷
۶-۳- مبلغ ۹,۶۵۲,۳۰۰ ریال در حساب هزینه سفر و ایاب و ذهاب بدون سند معتبر و امضای دریافت کننده می‌باشد. نداشتن سند معتبر – تبصره ۱۶ ماده ۴۷
۶-۴- پرداخت مبلغ ۲۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال به صورت غیرنقدی برای خرید آذوقه برای پرسنل که بیش از سقف مشخص در تبصره ۱۳ ماده ۹۱ ق.م.م می‌باشد.
۶-۵- مبلغ ۲۲۱,۲۵۶,۰۰۰ ریال در پیش دریافتها موجود است که می‌بایستی فاکتور می‌شد. طبق گزارش بازرس قانونی و بررسی حسابها به حساب فروش منظور می‌گردد.
۶-۶- هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول که هیچ‌گونه مدرکی دال بر لاوصول آن وجود ندارد به مبلغ ۱۸۹,۰۰۰,۰۰۰ ریال. تبصره ۲۳ ماده ۱۴۷ ق.م.م
۶-۷- پرداخت‌های متفرقه بدون سند معتبر و امضای دریافت کننده به مبلغ ۶,۸۵۰,۰۰۰ ریال. خلاف ماده ۱۴۷ و غیر متعارف بودن هزینه. تبصره ۲ ماده ۱۹۲ ق.م.م
۶-۸- خرید مواد مصرفی بدون فاکتور معتبر ۹۸,۴۵۶,۸۰۰ ریال. ماده ۱۴۷ ق.م.م
۶-۹- هزینه‌های آبدارخانه ۱۲,۶۰۰,۰۰۰ ریال. ماده ۱۴۷ ق.م.م و غیرمتعارف بودن هزینه و تبصره ۲ ماده ۹۲ ق.م.م
۶-۱۰- پرداخت جرایم مربوط به عدم پرداخت و ارائه لیست بیمه ۳۳,۸۵۲,۶۰۰ ریال. جرایم پرداختی ناشی از سهل‌انگاری مدیران اجرائی که مورد قبول نیست.
۶-۱۱- عدم درج فروش قراردادی خدمات به شرکت ….. به مبلغ ۱,۸۵۹,۶۰۰,۰۰۰. کتمان درآمد طبق ماده ۱۹۲ ق.م.م و تبصره‌های مربوطه
۶-۱۲- قرارداد شماره …… به سازمان ……. با مبلغ ۱,۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰. کتمان درآمد طبق ماده ۱۹۲ ق.م.م و تبصره‌های مربوطه
صورت محاسبه مالیات
| عنوان | مبلغ (ریال) |
| زیان ابرازی | (۳,۵۰۵,۳۱۵,۷۲۱) |
| اضافه می‌گردد: هزینه‌های مالی | (۱۱,۸۷۴,۰۳۸) |
| کل زیان ابرازی | (۳,۵۱۷,۱۸۹,۷۵۹) |
| برگشت از هزینه‌های غیرقابل قبول | ۳,۷۱۹,۳۰۳,۱۰۰ |
| سود مشمول مالیات | ۲۰۲,۱۱۳,۳۴۱ |
| مالیات سود (۲۵% سود مشمول مالیات) | ۵۰,۵۲۸,۳۳۵ |
نکات قابل توجه
۱– این شرکت دارای زیان عملیاتی بوده و طبق ماده ۱۴۱ قانون تجارت و اساسنامه آن باید در مجمع عمومی فوق‌العاده درباره ادامه، انحلال و یا کاهش سرمایه تصمیم‌گیری گردد. (گزارش بازرس قانونی)
۲– سود غیرعملیاتی مربوط به فروش یک دستگاه آپارتمان است؛ که از مالیات معاف بوده و می‌تواند بین سهامداران تقسیم گردد.
چرا و چگونه ممیز مالیاتی یک شرکت زیان‌ده را با برگشت هزینه‌ها و همچنین درآمد اعلام نشده یا به عبارتی کتمان شده به سوددهی رسانید و مشمول مالیات نمود؟ و چرا این شرکت را علی‌الراس اعلام نکرد؟
چرا ممیز مالیاتی این شرکت را علی الراس اعلام نکرد؟
۱– در سال‌های گذشته شرکت تمامی مقررات را رعایت نموده و درآمد و هزینه‌ها مورد قبول بوده است.
۲– دفاتر شرکت معرف واقعیت عملکرد شرکت بود.
۳– شرکت تکالیف قانونی خود را به موقع انجام داده است.
۴– نرخ سود علی‌الراسی تقریبا برابر با مالیات سود ابرازی بود.
۵– در بررسی هزینه‌ها (سندرسی) به ارقام مشکوک و خارج از عرف برخورد نکرده بود.
نگاهی دقیق‌تر به حوادث سال ۹۷
- عدم درج درآمد دو پروژه عمده که از طریق سیستم یکپارچه مالیاتی بدست آمد
- گزارش بازرس قانونی شرکت به شرح آتی
- نامعقول بودن برخی هزینه‌ها از جمله هزینه‌های پرسنلی
- ابراز زیان نامعقول به دلیل هزینه قیمت تمام شده کالا و خدمات فروش رفته
- هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول که مدارک مثبت و دلایلی بر لاوصول آن بدست نیامد
- هزینه بدون مدارک مثبته آبدارخانه
امیدوارم این بخش از قوانین مهم مالیاتی برای حسابدارها ، تا اینجا براتون مفید واقع شده باشد. بازرس قانونی این شرکت رو مورد بررسی قرار داده و نکاتی در مورد عملکردش گوشزد کرده است. گزارش بازرس قانونی شرکت رااز دست ندهید.
